Xã Lát thuộc huyện Lạc Dương tỉnh Lâm đồng. Đó là khu vực dưới chân đỉnh Lanbiang, một trong 3 ngọn núi cao nhất của cao nguyên Lâm Viên. Người dân tộc K'Ho nơi đây xưa kia họ sinh sống tại lòng hồ Xuân Hương bây giờ, vào năm 1919, người Pháp cho xây dựng hai cái đập cắt ngan dòng suối Cẩm Lệ thành hai hồ lớn mà nay nhập thành hồ Xuân Hương. Khi có dự án xây dựng đập nước, người Pháp đã cho di cư toàn bộ người đồng bào người Lạch (Thuộc nhóm dân tộc K'Ho nay gọi chung là dân tộc K'Ho) vào chân núi Langbiang và cấp cho họ 150 nhà sàn để họ định cư sinh sống. Những hộ dân đầu tiên vào khai phá và sinh sống tại chân núi Langbiang này, họ đã phát triển thành một cộng đồng dân tộc với hơn 5000 nhân khẩu. Đến đây du khách sẽ được tìm hiểu và chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc nhà sàn độc đáo cũng như văn hóa bản địa truyền thống, buổi tối tại chân núi Langbiang du khách có thể hòa cùng không khí sôi động của đêm lễ hội cồng chiêng, cùng những điệu múa và lời ca vang cả núi rừng.

Một góc Xã Lát dưới chân núi Langbiang ngày nay.

Dân tộc Lạch thuộc một nhóm nhỏ của dân tộc K'Ho là những cư dân đầu tiên của thành phố ngàn thông xinh đẹp Đà Lạt. Người Lạch là tên gọi có ý nghĩa là "Vùng rừng thưa" để chỉ vùng rừng thông thưa thớt và đồi trọc từ dãy Langbiang trải dài xuống hướng Tây Nam bao gồm cả thành phố Đà Lạt hiện nay. Người đồng bào Lạch này sinh sống ở một nơi người dân gọi hoài thành quen thuộc: Xã Lát. Xã Lát như một cái nôi còn giữ lại được những nét truyền thống văn hóa của đồng bào K'Ho nơi đây vì thế nếu đến Đà Lạt để tham quan du lịch mà chưa ghé xã Lát thì coi như phí hoài chuyến đi.

Xã Lát còn là nơi dệt ra những tấm thổ cẩm truyền thống với những đường nét hoa văn độc đáo và tinh tế, du khách đến đây tham quan du lịch có thể mua về làm kỷ niệm như một dấu ấn cho chuyến dừng chân tại đây. Vào đến đầu xã, bạn sẽ nhận được lời chào thân mật từ trưởng thôn với câu nói " Niêm xá" (Từ này gần giống từ "xin chào", "chào các bạn" trong tiếng Việt), đi sâu vào trong nhà bản làng, du khách sẽ được trưởng thôn giới thiệu về lịch sử hình thành của buôn làng, về những chiếc chiêng thiêng liêng được treo bên bếp lửa, được một lần thưởng thức rượu cần làm từ những lá cây rừng.

Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên tại xã Lát.

Trong giai điệu uyển chuyển của những cô gái miền sơn cước, tiếng chiêng, tiếng đàn vang lên khiến cho những điệu càng thêm mạnh mẽ, nhịp nhàng hòa cùng núi rừng vang lên tiếng hát về cuộc sống của cộng đồng thân ái, đầy phấn khích của những con người nơi đây. Ánh dương chiều dần buông xuống rải đều trên từng ngọn cây bụi cỏ, cũng là lúc làn khói làm chiều thơm nồng hương củi khô của phố núi lan tỏa khắp nơi. Hòa cùng không khí ấm áp đầm ấm của người đồng bào K'Ho nơi đây, những món ăn đầy dân dã nhưng không kém phần hấp dẫn như cơm lam, rượu cần, thịt nướng sẽ mang đến cho du khách cảm giác an lành và ngon miệng. Có lẽ sau chuyến đi đến đây, du khách sẽ khó lòng quên được những khoảnh khắc tuyệt vời này.